Ideas are also weapons...

random selection of articles by Sokol Shameti

Sokol Shameti is just another guy. He's been around bothering with his writings since 1996. He spends most of the time
thinking, writing and aging. If you have nothing better to do, you can dig for other articles by him in the archives of few Albanian and foreign papers, such as "Gazeta Shqiptare" daily newspaper (1996-1998), "Courier International" weekly magazine (1999-2000), "Klan" weekly magazine (1998-2007), "Korrieri" daily newspaper (2007-2009) and "Shqip" daily newspaper (since 2009).

Tuesday, September 25, 2012

Dum-dum referendum



Të martën e 18 shtatorit pasdite, në mes të sallës së Kuvendit të Shqipërisë u krye një vrasje. Ekzekutorët ishin 130 deputetë ushtarë me 130 vota-plumbat e tyre. Urdhëruesit në prapaskenë, dy kryetarë partish që komandojnë në sinkronizim me njëri-tjetrin zjarrin e pushkatimit të armikut që qëndron me duar të lidhura përballë togës. 

Ky armik i dënuar me vdekje është vullneti qytetar. Një vullnet, të cilin me dredhi e kanë shtrënguar të shprehet me votime vetëm një herë në katër vjet, por edhe atëherë mundësisht sa më rrëmujshëm, sa më në vija të përgjithshme dhe sa më paqartësisht. Vini re sesi thuajse çdo vend nga ata që shqiptarët e marrin për model mirëqenieje, i drejtohet pa kurrfarë frike referendumit popullor. Kudo qytetarët e lirë të një vendi demokratik votojnë gati çdo javë për një temë të caktuar me qëllimin e vetëm: si ta bëjmë më legjitime demokracinë? Si ta bëjmë atë më përfaqësuese dhe qytetarët më pjesëmarrës në qeverisjen e tyre?

Nga ana tjetër, shikoni sesi përgjatë 22 viteve të fundit, shqiptarëve u është lejuar vetëm dy herë e vetëm in-extremis të votojnë në një referendum. Herën e parë për të vendosur formën e regjimit. Dhe herën e dytë për të votuar kushtetutën. Në çdo rast tjetër, referendumi në Shqipëri ka qenë – dhe vazhdon të jetë – një vijë e kuqe, e pakalueshme dhe e frikshme. Në çdo rast që qytetarët e kanë kërkuar këtë të drejtë përmes mbledhjes së 50 mijë firmave të kërkuara nga Kushtetuta, i kanë zmbrapsur pa shumë ceremoni. Opozita si rregull ka heshtur si bashkëfajtore në përpjekjen burracake të politikës shqiptare për të mbajtur ekskluzivitetin në çdo vendimmarrje të rëndësishme në vend.

Ajo që u leverdis dy forcave politike pa asnjë dallim, është mbajtja në fuqi e këtij varianti ekstrem, një lloj stalinizmi të kapitalizmit, që të dy palët kanë instaluar në Shqipëri. Duke e kufizuar dhe ngushtuar qëllimisht hapësirën e shprehjes së vullnetit qytetar në një ditë të vetme gjatë zgjedhjeve, ata janë në gjendje ta kontrollojnë, administrojnë dhe potencialisht edhe ta manipulojnë këtë vullnet. Historia jonë e re është plot me shembuj për këtë. Çfarë do të ndodhte nëse çdo vit do të ishte referendumi i qytetarëve ai që do të vendoste për mënyrën sesi duhet ndarë buxheti, apo se kush duhet të jetë prokurori i republikës, a kreu i aksh gjykate, a nëse duhen lejuar importe plehërash, a nëse duhet negociuar me Greqinë kufiri detar, e kështu me radhë? Çfarë pushteti do t’i mbetej qeverisë për të abuzuar? Çfarë justifikimi do t’i mbetej opozitës për të thënë se ajo kërkon drejtësi për shqiptarët, por ç’e do që s’e lënë?

E vërteta është se të dyja palët, bëjnë gjithçka për t’i mbajtur qytetarët sa më larg mundësisë për të shprehur mendimin e tyre në referendume a votime të tjera çfarëdo që janë jashtë sistemit elektoral të kontrolluar prej tyre. Gjithë përligjja që ato i bëjnë praktikave të tyre sunduese kur vijnë në pushtet, është marrja një herë në katër vjet në zgjedhje e të drejtës për të qeverisur vendin. Ato valëvisin si liçenca disa programe aspak politike, aspak të shtjelluara dhe aspak të qarta, të mbushura me retorikë boshe, fjalë të forta e pa asnjë kontent të vërtetë. Vetëm në këtë mënyrë, ato mund t’i lënë dorë të lirë vetes më pas të manipulojnë me besimin popullor duke përdorur justifikimin se për çdonjërën nga prapësitë që po bëjnë, janë votuar një herë, edhe pse e vërteta është ndryshe.

Politikanët e të dyja krahëve preferojnë që edhe kur janë në opozitë të mos e thërrasin për ndihmë gjykimin e popullit me referendum. Qëllimisht ata injorojnë duke e shndërruar në një tallje të vërtetë nenin 150 të kushtetutës që sanksionon se 1 e pesta e deputetëve mund të kërkojnë thirrjen e një referendumi. Ata janë gati të durojnë për 4 apo 8 vjet qëndrimin në opozitë, por ama kurrë të mos u mësojnë shqiptarëve rrugën sesi me anë të demokracisë direkte mund t’i japin qeverisjes së përditshme formën që ata duan. PS dëshiron më mirë të postojë mesazhe në twitter apo të ngrejë çadra serumesh në bulevard për të ruajtur protagonizmin e saj egoist sesa t’u delegojë shqiptarëve - të cilët ajo thotë se i përfaqëson - të drejtën për të vendosur për çdo çështje që ata e proklamojnë si me rëndësi jetike. Ajo zgjedh më mirë të luajë teatër sesa të kërkojë me vetëm 28 deputetë nga të sajët, që çështje të rëndësishme për të (si psh. ndryshimet kushtetuese për gjykatat), të hidhen për votim popullor me referendum. E çfarë pastaj se qeveria bllofon duke “kërcënuar” me hedhje në referendum për ligjin e imuniteteve? Çfarë e tremb “të majtën” shqiptare nga referendumi dhe e shtyn deri aty sa ta konsiderojë atë një shantazh duke iu dorëzuar çdo teke të mazhorancës?

Shikoni sesi deri edhe deputetë të shquar të PS-së s’e fshehin se sa gati janë që më mirë të pranojnë kufizimin e përfaqësimit të popullit sesa asgjësimin e imunitetit të vetes. Fatmir Xhafa fjala vjen, jurist, përfaqësues i lartë ligjor i opozitës “së majtë” thoshte hapur në mes të Kuvendit se sapo PD t’i bënte partisë së tij disa koncensione, ata do të uleshin së bashku për të shmangur një praktikë kaq të shtrenjtë siç është referendumi. Kështu pra, më 18 shtator, pasi e kishin përdorur referendumin si një gogol për të trembur e tallur njëri tjetrin, politikanët - siç xhanëm pritej - nuk e bënë gabimin që t’i lejonin shqiptarët të shprehen me anë të demokracisë direkte për temën e imuniteteve. Një temë, e cila u tha se do të ndryshonte jetën e të gjithëve. Por privimi i shqiptarëve nga e drejta e tyre për të marrë pjesë në politikë është vetëm rezultati i një loje të gjatë të politikës me ta. Historia përsëritet dhe ja përshembull, katrahura e imuniteteve që mund të shërbejë si një ilustrim par-excellence, ka një zanafillë disi më të hershme.

Ashtu si edhe për raste të tjera analoge, a s’janë zhvilluar ngjarjet pak a shumë kështu? Më 12 korrik, Partia Socialiste dhe ajo Demokratike nënshkruajnë një armëpushim duke vendosur së bashku sesi do ta administrojnë militantët e tyre vullnetin e qytetarëve në zgjedhjet e ardhshme. Kjo ujdi quhet si përherë me emrin kumbues: “reformë zgjedhore”. Ky s’është fare lajm pasi këtë ato e bëjnë në mënyrë periodike, në prag të çdo fushate elektorale. Me mjeshtëri ato paraprakisht kanë krijuar idenë se kodi zgjedhor në fuqi dhe Kushtetuta kanë probleme të rënda që po e na e mbysin demokracinë në shpërgënj. Më pas, sipas manualit, PS dhe PD aktrojnë për dy tre muaj, kinse nuk po gjejnë llafin me njëra tjetrën për ta riparuar këtë anomali të tmerrshme. Ato bombardojnë median me idenë se nëse nuk gjendet një zgjidhje atëherë kjo do të thotë shfarosje e qytetërimit njerëzor në trajtën që ne sot njohim. Në fund, pasi djegin dy tri drafte propozimesh e raunde negociatash që vetë i shpallin e vetë i shkelin, në limitin e fundit të një afati që e caktojnë po vetë, ulen në një mbledhje maratonë. Dhe gjithmonë aty, fap, ndodh mrekullia – mosmarrëveshjet zhduken sikur s’kanë ekzistuar, kodi ndryshohet dhe kushtetuta pëson shformimin e radhës.

E njëjta gjë ndodhi edhe më 12 korrik të këtij viti. PS dhe PD e ndryshuan prapë kodin zgjedhor dhe akti i komedisë ku ato shtiren sikur janë gati t’i shkulin rropullitë njëra tjetrës, u konsiderua që mbaroi. Megjithatë, duhej një artific për të përligjur idenë se këto dy forca politike mbeten armike të betuara me njëra tjetrën dhe se “lufta” gjithsesi, vazhdon. Ndaj u ngrit miti i imuniteteve. Dikush në PS dhe PD duhet të jetë shqyer gazit për dy muaj rresht duke parë edicionet e lajmeve, artikujt e gazetave e madje edhe opinionet e qytetarëve në rrugë rreth kësaj stuhie në gotë. Shqipëria u nda në dy kampe. Rufjanët propagandistë të partive, sa s’u asfiksuan duke u fryrë borive të apokalipsit nga faqet e shtypit. Ditët ishin të stuhishme si një kinematografi luftarake. Tymin e dekorit e garantonin pyjet që digjeshin. Në Kuvend zhvilloheshin seanca epike. Njerëzit mendonin se PS e PD për pak do të rroknin shpatat për t’u therrur me njëra tjetrën. Adrenalina e rivalitetit dukej se ishte kthyer prapë për t’i dehur të gjithë me shijen e saj.

Por ndërkohë, nga ana tjetër e perdes, askush as që e përmendte fare marrëveshjen e 12 korrikut ku dy “kundërshtarët” kishin pirë gjak ortakërie duke u bërë vëllam me njëri tjetrin. E ky cak final për të arritur perceptimin publik se “ata janë të ndryshëm” ishte në të vërtetë arsyeja e gjithë kësaj komedie të zhurmshme verore. Por ata nuk janë të ndryshëm. Pavarësisht çdo kundërshtie e divergjence, ata i bashkon konspiracioni i urrejtjes së qytetarëve. I bashkon etja për të sunduar pa shqetësime kurdoherë që t’u vijë radha. Ata i bën njësh grykësia për të mbretëruar pa lejuar askënd të hedhë sytë gjatë kohës kur marrin vendimet, kur shesin resurset e atdheut, kur emërojnë tarafet, kur shtrembërojnë ligjet, kur shpërdorojnë taksat dhe kur privilegjojnë të ngjashmit.

***

Teksa u mësua se të dy liderët e çetave partive politike kishin lënë vendin tri ditë më parë, në 21 shtator, për vizita të përkohëshme jashtë shtetit, Shqipëria kaloi pa u kuptuar një nga 24 orëshat e saj më normalë të tranzicionit. Konsultoni raportet policore: asnjë shqiptar nuk vrau ndonjë shqiptar tjetër të premten e fundit. Nuk u regjistrua asnjë konflikt. Asnjë plagosje. Asnjë grabitje. Asnjë pengmarrje. Asnjë aksident, e çuditërisht deri as edhe ndonjë bllokim trafiku.

Njëlloj si të ishte mbajtur një referendum me të cilin shqiptarët vendosnin deportimin e gjithë mjeshtrave të pushtetit, paqja e plotë mbizotëronte në rrugë dhe në ekranet televizive. Peizazhi u kompletua ndërkohë që u dha edhe lajmi se bashkë me dy përgjegjësit kryesorë për injektimin e tensionit konstant që ushtrohet mbi shqiptarët, jashtë territorit të vendit ndodheshin edhe presidenti i Republikës me kryetaren e Kuvendit (të gjithë me nga një justifikim për të shëtitur edhe pak me paratë e qytetarëve).

Kundrejt jetës që rrodhi normalisht e qetësisë që mbizotëroi paradoksalisht mbi gjithë qytetet dhe fshatrat e vendit vetëm për një ditë, ka një çelës tek ky shembull i vogël e i mirë që ndihmon të kalosh tinëz nga mjerimi i mendimit tek mendimi rreth mjerimit. Një fjalëkalim për të zbërthyer sesi Shqipëria ja që funksionon më mirë pa ta, sesa me ta brenda. Sesi politika aktuale nga çdo kah që ta shohësh, operon si një laborator anomalish. PS dhe PD, së bashku me dy njerëzit që lëvizin ingranazhet e tyre, mbajnë në punë mekanizmin e një inxhenierie që e moleps heshturazi ndërgjegjen sociale me një gjendje kushtrimi të përhershëm. Ata ushqejnë përditë pa u ndalur suksesin e mossuksesit shqiptar si një parakusht për t’u vetëproklamuar të dy si shansi i vetëm që gjërat të kenë kuptim në këtë vend. E megjithatë, të lodhur nga sundimi e manipulimi i dyanshëm, me të ndjerë qoftë edhe rastësisht, ajrin e lirisë që befas fryn në jetët e të gjithëve, shqiptarët… marrin frymë.
Sokol Shameti
Gazeta "Shqip" 25 shtator 2012

Monday, September 3, 2012

Pa binarë


S’ka një javë, në afërsi të stacionit hekurudhor të Tiranës, konsumohej një skenë e denjë për një akt teatri absurd. Capak dhjetëra persona, kryesisht adoleshentë, të shtrënguar rreth flamurit të një organizate të së djathtës nacionaliste, brohorisnin pa kuptuar asgjë, fjalimin e një përfaqësuesi të punëtorëve të hekurudhave.
Ky rast, si shumë të ngjashëm, është edhe një tjetër dëshmi për “peshkimin” e çështjeve që tradicionalisht përbëjnë tekstilin ideologjik të së majtës, nga ana e  grupimeve a organizatave të tjera që kurrfarë lidhjeje nuk kanë me të majtën. Ajo çka po ndodh, s’vjen si shkak i ndonjë aftësimi të papritur të këtyre grupimeve për të perceptuar shqetësimet publike që sot mundojnë shoqërinë në Shqipëri. Arsyeja pse herë pas here del dikush në rrugën e braktisur të interesave të të pambrojturve dhe të nëpërkëmburve të këtij vendi dhe flet në emër të tyre, është lënia e kauzës së majtë në mes të rrugës nga ata që duhej të ishin njerëzit që i dalin asaj për zot: të majtët institucionalë shqiptarë.
Më shumë sesa përvetësim i padrejtë i retorikës që pretendohet prej saj, kjo që po i ngjet Partisë Socialiste – si në rastin e çështjes së hekurudhave, ashtu edhe në dhjetëra raste të tjera – është thjesht plotësim nga të tjerët, i hapësirës publike të lënë bosh prej mospranisë së saj.
Shpesh ato që i rrëmbejnë bukën nga dora PS-së nuk janë as tamam forca të mirëfillta politike. Mes tyre gjen madje edhe organizata të përkohëshme të tipit ‘brigadë ndërtimi’ që s’kanë as ndonjë substrat ideologjik. Deri në fjalimet e qëndrimet politike që ato mbajnë ti mund të argëtohesh me inkoherencën e retorikës së tyre dhe fantazmën e mendimit të majtë që i përndjek pa armëpushim ngaqë, normal, i kanë shkelur territorin. Fare haptaz, mund të të rastisë të dëgjosh një sekretar të Aleancës Kuqezi që citon Antonio Gramsci-n si pikë reference në çështjen e konfliktit mes individualizmit dhe solidaritetit, ose teksa premton konfiskime masive te pronave të të pasurve në zonat rezidenciale dhe shpërndarjen e tyre për kompensimin e shtresave të dëmtuara nga sistemi i kaluar.
Të kthehemi tek tubimi nacional-hekurudhor; sigurisht që gjendja e sistemit të këtij shërbimi është aq e degraduar tashmë, saqë gjithçka që mund të propozosh për ndryshimin e tij s’ka asnjë shans ta përkeqësojë atë. Çështja është se, disa e marrin mundimin të paktën të ngrenë shqetësime e të mobilizojnë opinionin publik, qoftë edhe me një aksion modest. Disa të tjerë që e kanë edhe për mision politik, përkundrazi, jo.
“E kemi ngritur zërin për këtë çështje”, të thonë përfaqësuesit socialistë nëse i kritikon për mungesë veprimi në iks apo ypsilon problematikë shqetësuese për njerëzit. Në të vërtetë “ngritje zëri” ata quajnë larjen e duarve me ndonjë status të revoltuar në rrjetet-pezhishka robëruese sociale, ndonjë fjalim në mbledhjen e radhës të partisë, ja maksimumi ndonjë referat teatral midis gogësitjesh në Kuvend.
Me kaq është i kufizuar prej kohësh shërbimi i majtë opozitar për qytetarët në këto vite të qeverisjes së djathtë. Për standardin e vendosur prej tyre, kjo është ajo që quhet “mision i plotësuar” ose “detyrë e kryer”. Rrallë e tek, në trajtën e vet kulmore të revoltimit që ndjejnë të majtët për problemet e të majtëve, shfaqet ndonjë letër drejtuar kryeministrit (por gjithmonë për dijeni medias, e cila me këtë rast, ofron falas 5-minutësha fame). Përveç kësaj mase dembele asgjëje, nuk ka tjetër përpjekje për të ndryshuar diçka në terren.
Sa greva punëtorësh të sektorëve më shfrytëzues janë organizuar me thirrjen e PS? Llogaritë dalin keq. Si i ka mbështetur kjo parti “e majtë” iniciativat nga poshtë që kundërshtojnë abuzimin nga ana e korporatave si në rastin e depozitave të naftës në Fier apo pushtimet e nënstacioneve elektrike në disa zona të vendit? Kush duhet ta bëjë tjetër këtë punë përveçse opozitës (sidomos kur vetëreklamohet si e majtë)?
Mendimi pa veprim, ose veprimi pa mendim janë mjerisht mallkimi që ka pllakosur në këto vite të majtën shqiptare. Nuk ka mes saj njerëz që flasin me njerëz, por vetëm eprorë që urdhërojnë vartës. Nuk ka takime që synojnë diçka tjetër, veç të shërbejnë si dekor televiziv. Nuk ka propagandistë që grisin përunjësisht këpucë nëpër lagje të varfra e kalojnë orë me punëtorët dhe familjet e tyre. Nuk ka rini që shpërndan nëpër qytete, ndërmarrje e universitete, manifestet e aspiratave të saj politike. As makar materiale informuese, lexime, referenca nga bota e qytetëruar a dritë çfarëdo. Nuk ka nxitje të mobilizimit qytetar, solidaritetit vëllazëror a të vetëdijes së kërkesës publike. Nuk ka bashkëpunim të sinqertë me lëvizjen sindikale e as përpjekje për ta zgjuar, fuqizuar e mbështetur atë. Nuk ka frymëzim e as identifikim me kauzat e njerëzve që janë atje poshtë në pritje të një lidershipi përfaqësues.
Nuk ka, me ç’duket, as aftësi, e as interes për të ngacmuar çlirimin e energjisë opozitare përveçse kur bëhet fjalë për të shërbyer si numërorë topi atëherë kur jep urdhër kryetari. Flitet shumë për impotencën e së majtës sot në Shqipëri, por ky rast ashtu si shumë të tjerë më shumë se për defiçitin, dëshmon për defiçencën e saj.
Kjo defiçencë konsiston në paaftësinë për t’i bërë qeverisë një opozitë serioze. Në formën e saj aktuale ajo është provokacion i hapur ndaj atij që duhej të ishte opozitarizmi real në një vend me liri të shtypura. Sidomos, kjo e majtë zyrtare, është fajtore se e ka lënë vendin pa mundësinë e zgjedhjes midis dy të ndryshmeve karshi kundërshtares së vet politike. Për t’i qëndruar terminologjisë së hekurudhave, organizata politike që drejton sot lokomotivën përfaqësuese të së majtës, e ka nxjerrë këtë të fundit nga binarët e ideologjisë për ta vërvitur rrokapjekthi në fushën e huaj e kundërshtare të interesit rastësor.
Prej muajsh tashmë, shqiptarë të pashpresë e të lodhur nga keqqverisja e djathtë në pushtet, pyesin dhe ankohen për kritikën që një pjesë e shtypit dhe opinionistëve të pavarur i adresojnë opozitës. Shumë prej tyre duan dëshpërueshëm ta shohin këtë opozitë dhe drejtuesin e saj si shpresën e vetme për shpëtim ndaj e quajnë çdo prishje të vogël qetësie të tijën nga të pabindurit e shtypit, si një akt të pastër sabotimi të kurdisur në komplot me Saliun. Disa prej tyre janë aq të terrorizuar nga ideja e një shpimi peniciline në mollaqe saqë refuzojnë me këmbëngulje të besojnë se kritika ndaj mënyrës së deritanishme të opozitimit është një antibiotik i detyrueshëm vetëpastrues i së majtës. Një mision që ajo vetë duhet ta kryejë së brendshmi nëse kërkon me tërë mend të konfirmohet si një forcë që ngjall inspirime të cilat sot nuk i ka.
Për shumë shqiptarë të cilët sot ajo i ka kthyer kundër vetes dhe e shohin si një bashkëqeverisëse hije apo si kandidate të sigurt për të abuzuar nesër me pushtetin, kjo është mundësia e vetme sesi kjo opozitë mund t’i rifitojë ata sërish.
Në një sondazh të kryer ditët e fundit nga gazeta “Shqip” ku lexuesve u kërkohej të tregonin përkatësinë e tyre politike, ata që u deklaruan si “të majtë pa parti” apo “të pavarur” ishin afro 35% e pjesëmarrësve (20% pa parti, 15% të pavarur). Ata që identifikoheshin si “të majtë me PS”, rreth 19%. Vetëkuptohet që shumica e atyre të përfshirëve në përqindjen e të papërfaqësuarve, janë potencialisht vota që PS i ka humbur përfundimisht dhe duhet t’i harrojë.
Ky refuzim civil, tok me rezistencën intelektuale që ajo gjeneron në shtyp kundrejt alternativës përfaqësuese të së majtës në institucionet politike është i destinuar të mos ndalet. Presioni i tij do të sjellë të paktën hyrjen e detyrueshme në binarë të organizatave politike të majta përmes reformimit, rishpalljes dhe madje, rithemelimit të tyre. Në të kundërt, e gjithë kjo energji njerëzish të margjinalizuar e të lënë pa mundësi përfaqësimi politik, ka për ta gjetur rrugën e vet. Mbase me trenin e ndonjë linje tjetër.

SOKOL SHAMETI
Gazeta "Shqip", 3 shtator 2012