Ideas are also weapons...

random selection of articles by Sokol Shameti

Sokol Shameti is just another guy. He's been around bothering with his writings since 1996. He spends most of the time
thinking, writing and aging. If you have nothing better to do, you can dig for other articles by him in the archives of few Albanian and foreign papers, such as "Gazeta Shqiptare" daily newspaper (1996-1998), "Courier International" weekly magazine (1999-2000), "Klan" weekly magazine (1998-2007), "Korrieri" daily newspaper (2007-2009) and "Shqip" daily newspaper (since 2009).

Wednesday, December 8, 2010

Rrethimi i pestë

Këtu e një vit më parë, gjatë emergjencës së atëhershme të përmbytjes së Nënshkodrës, qeveria shqiptare u betua se për herë të parë pas 20 vjetësh gabimet e së kaluarës nuk do të përsëriteshin. Do të ndërhyhej në shtretërit e lumenjve dhe rreziku i përmbytjeve të tjera do të minimizohej. Shqiptarët përballeshin me perspektivën e zhdukjes përfundimtare të kësaj dukurie që shkretonte ekonomitë e zonës dhe rrezikonte jetë njerëzish.
Javën e fundit ndodhi apokalipsi. Jo thjesht në disa toka bujqësore e disa ferma. Nënshkodra dhe Mbishkodra. Vetë qyteti u fundos thuajse i tëri nën ujë. Të 90 mijë banorët e tij u shndërruan befas në kandidatë për refugjatë. Por si arritëm deri këtu?
Shkalla e rëndimit të gjendjes erdhi në progresion. Gjatë shirave të parë të vjeshtës, lokaliteti martir quhej Obot. Ditët e fundit po flasim për lagje të qytetit të populluara nga mijëra banorë. Po flasim për evakuime masive, ikje nga sytë këmbët, sirena alarmi nëpër natë, forca ushtarake që marrin në dorë situatën dhe deri thirrje S.O.S drejt NATO-s e cila herën e fundit të ndërhyrjes në Ballkan e ka pasur gjatë luftës së Kosovës. Faturën ekonomike s’merr guximin njeri as ta llogarisë. Skenat që kemi parë të gjithë këto ditë, mjaftojnë për të na bërë të mendojmë se limiti është shtyrë shumë larg.
Ujërat e lumenjve shqiptarë janë tashmë të papërmbajtshëm dhe kërcënimi i një kolapsi total nderet mbi krejt ultësirën perëndimore ku jetojnë më shumë se dy të tretat e shqiptarëve, ku është instaluar industria jonë e paktë dhe shumica e qyteteve më të mëdha e prodhimtare, portet, autostradat, hekurudhat, aeroporti, bujqësia, bankat, e në një shikim më të përgjithshëm, masa dërrmuese e pasurisë së vendit. Edhe nëse vala e kësaj përmbytjeje do të kalojë siç po kalon, një fakt mbetet i pandryshueshëm: Shqipëria ka kapitulluar. Jemi tërësisht të pambrojtur përballë goditjes së radhës.
Dikur në pozicionin komod të opozitës që thjesht fajësonte kundërshtarët se s’bënin aq sa duhet për të ndalur përmbytjet, qeveritarët e sotëm po shohin se mes administrimit të prurjeve të ujit në kaskadat e hidrocentraleve dhe evitimit të përmbytjes poshtë në fushë, kjo s’qenka një punë edhe aq e lehtë.
Ky është tashmë një fakt i njohur dhe një formë e përsëritur mallkimi mbi çdo qeveri shqiptare. Mbi të gjitha, kjo është një fatkeqësi këmbëngulëse që rëndon mbi kokat e njerëzve. Politikanët i ndjejnë pasojat vetëm në formën e kostos elektorale. Por teksa ndërrojnë duart në pushtet, të zgjedhurit shqiptarë harrojnë se janë edhe ata rezidentë të Shqipërisë. Në dallim, ata vazhdojnë të tregojnë se thjesht s’kanë kapacitetin e mjaftueshëm për të kuptuar se ky është një rrezik që i tejkalon ndasitë e tyre formale, se pavarësisht konfesionit politik jemi të gjithë brenda të njëjtës anije që ka marrë ujë dhe se të paktën në këtë rast, të gjithë duhet të jenë në një mendje së paku për ca kohë.
Pavarësisht paralajmërimeve të përsëritura të natyrës, sistemi dështoi diku, mekanizmi nuk u përgjigj dhe fatkeqësia ndodhi. Përtej gjuhës pompoze të shtetit të së drejtës, demokracisë dhe lirisë së tregut, diçka nuk funksionon realisht. Nevojitet një autopsi e vërtetë për të zbuluar shkaqet e kësaj vdekjeje klinike të sistemit të organizuar shtetëror që kemi ndërtuar të gjithë të majtë e të djathtë, në mënyrë që të ndërtojmë një tjetër më të mirë sa nuk është vonë.
Fenomeni është i njohur, i qartë, dhe të gëzohesh sa herë që kjo ndodh në periudhën kur skeptrin e përgjegjësisë e ka në dorë kundërshtari yt, është më keq se një krim që bëhet nga cinizmi - është një gabim i bërë nga budallallëku. Qeveria aktuale ka fajin kryesor për atë që ndodhi, por opozita e sotme me vetëdijen e pozitës së nesërme duhet të ndalë galopin e saj triumfal të “inspektimeve” dhe tundjen e gishtit denoncues mbi atë që bëri apo s’bëri qeveria. Përkundrazi, ajo lypset të ofrojë konkretisht idetë dhe bashkëpunimin e saj në një tryezë për herë të parë në shërbimin direkt të qytetarëve dhe jo të ndonjë konjukture të sistemit politik.
Shqipëria ka nevojë urgjente për t’u shpëtuar dhe nga ana e saj, qeveria e sotme duhet të mësojë nga gabimet e djeshme, të ndalë ekskluzivizmin krahinor, të kërkojë falje për ngazëllimin e dikurshëm dhe të shtrijë e para dorën për bashkëpunim dhe për të gjetur mënyrën sesi të arrihet shpëtimi.
Sigurisht ajo që ndodhi në Shkodër mund të shërbejë si një premisë për një diskutim të gjerë kombëtar. Një masë urgjente: refreni sipas të cilit Shkodra është një çështje e brendshme e PD-së dhe qeverisë së saj që i merr parasysh faturat është një nga shfaqjet më të turpshme dhe absurde që mund të dëgjojë veshi i një taksapaguesi shqiptar. Por të paktën ekziston shpresa që në qeveri të jenë të ndërgjegjshëm se nuk ka taksa demokrate dhe socialiste por taksa shqiptare. Askush s’ia ka për borxh askujt që të paguajë e të ripaguajë me lekët që i mblidhen për përmirësim të rrogave, pensioneve, shkollave e spitaleve publike të vitit 2010, riparimet e një dëmi që s’do bënte sens as nëse do të ndodhte në mesjetë. Nëse kjo s’është e qartë tek njerëzit që paguajmë për t’i pasur gjërat e qarta, atëherë kemi arsye të plota për të besuar se po cekim fundin.
Situata është periodikisht dramatike dhe çfarë ndodh konkretisht e di edhe një fëmijë që njeh fabulën e gjinkallës dhe milingonës. Gjatë verës basenet ujore që prodhojnë energji për njerëzit e këtij vendi goditen rregullisht nga thatësira dhe prurjet e pakta. Për këtë arsye i lejojmë vetes luksin për t’u sjellë si pasanikë. Eksportet frenohen, portat shkarkuese mbahen mbyllur dhe akumulohet sa më shumë ujë që të jetë e mundur. Por shirat e vjeshtës nisin me vrull dhe e tejkalojnë me shpejtësi nivelin që mund të mbajnë pritat e digave. Mbajtja e tyre në nivelin e duhur bëhet përmes shkarkimeve rregullisht të kontrolluara. Teknikët të vendosur nën urdhëra politikë, ashtu siç detyroheshin të bllokonin shkarkimet, janë tani të detyruar të shesin energji me grushte dhe me çmime qesharake, e jo vetëm kaq. Ata hapin dyert e digave duke çliruar poshtë në fusha tepricat e ujrave.
Së bashku me prurjet e mëdha natyrore që kanë zakonisht vetë lumenjtë që kalojnë përmes këtyre digave, sasia e ujit që rrjedh në fushë bëhet e papërballueshme për shtretërit e tyre. Lumenjtë vërshojnë në fushat përreth dhe aty nuk gjejnë asgjë nga rrjeti i dikurshëm drenazhues që do ta kanalizonte atë duke shmangur përmbytjen. Copëzimi i pronës dikur të përbashkët, ka sjellë edhe thërrmijëzimin e këtij sistemi. Dikush e mirëmban pjesëzën e vet të kanalit kullues. Shumë të tjerë nuk dinë, nuk duan, ose thjesht kanë emigruar. Nga këtu është vetëm një rrahje qepallash larg vargut të pandalshëm të katastrofave gjigandeske që vijojnë të godasin herë me një të tundur të bishtit e herë me tërë zemërimin e tyre duke i kthyer shkodranët në lagunarë e krutanët në bregdetarë.
Të ndara në pika, janë tri justifikimet që dëgjohen sot në Shqipëri si arsye pse ndodhin këto që ndodhin. a) Ky është një akumulim degradimi. Prej 20 vjetësh nuk ndërhyn askush në ruajtjen e performancës së rrjetit kullues, forcimin e argjinaturave dhe thellimit të shtretërve të lumenjve. b) Ky është një problem menaxhimi të kaskadave. Prej 20 vjetësh nuk ka një administrim largpamës të shkarkimeve në basenet ujore të hidrocentraleve. Nuk interesohet njeri për prognozat meteorologjike. Nuk e çon njeri nëpër mend se ka kosto më të lartë të përmbytësh qytetarët e vendit tënd sesa të shesësh energji me humbje. c) Situata ka qenë gjithnjë kështu dhe kjo që po ndodh sot ka ndodhur edhe në vitet e kaluara të tranzicionit. Thjesht tani skandalizohemi më shumë sepse jemi më të pjekur nga pikëpamja sociale, më të ndërgjegjshëm dhe patjetër më të informuar. Kohët, siç thotë Marilyn Manson, s’janë bërë aspak më të vrazhdëta. Ato thjesht sa janë bërë më televizive.
Sadoqë secili nga arsyetimet ka grimcën e vet të së vërtetës të përfshirë, asnjë nga këto pikëpamje nuk shpreh megjithatë qartë atë që përbën zemrën e problematikës. Struktura e organizimit shtetëror që kemi ngritur është një ndërmarrje që nuk i merr përsipër punët që nuk gjenerojnë ndonjë lloj fitimi, ekonomik apo politik. Në zanafillën e të gjitha aksioneve apo investimeve që kryhen në territorin shqiptar qëndron premisa se ky është një sistem që funksionon mbi logjikën e tregut.
Së pari, tregu duhet ta rregullonte vetë mënyrën për të mbajtur funksional rrjetin e kullimit. Do të duhej të ishin ngritur vetvetiu ndërmarrje private që ta ofronin këtë shërbim. Por e thamë, tregu funksionon me kriterin e përfitimit. Askush s’sheh përfitim në ndërtimin e një ndërmarrjeje të tillë që do ta kalonte vitin duke u endur poshtë e përpjetë fushave për të pastruar kanalet që vetë fshatarët nuk interesohen t’i pastrojnë. Po a s’duhet ta bëjë këtë qeveria? Hej, prej njëzetë vjetësh jetojmë në një sistem neoliberal. Shteti duhet të jetë i vogël. Mundësisht inekzistent.
Së dyti, tregu duhet të diktojë edhe mënyrën sesi menaxhohen prurjet në basenet ujore të hidrocentraleve e në prodhimin e energjisë elektrike. Nëse nuk nxirret fitim nga shitja e energjisë përmes eksportit, uji më mirë të derdhet në fushë paçka se përmbyt njerëz.
Së fundi, a është lajmi i përmbytjeve masive një përshtypje e pompuar nga tregu i medias dhe i informacionit që kërkon të shesë produktin e vet tek shikuesi? Teksa media forcohet dhe i mundëson vetes mjete më moderne teknike për mbulimin e ngjarjeve, a nuk tundohet ajo nga dëshira për ta dramatizuar artificialisht për sytë e publikut të largët një dukuri që mund të përbëjë thjesht një fenomen natyror për banorët lokalë? Nëse po, atëherë do të jetë vetë tregu i informacionit që pas pak do të tejngopet me këtë lloj raportimi dhe do ta zhvlerësojë dramacitetin e tij.
Siç mund të shohim, është diskutimi mbi terma tregtarë, kompromisi dhe besimi të verbër në fenë integraliste të tregut ai që përbën premisën mbi të cilën sot ulemi të diskutojmë deri mbi çështje jetike si ajo e rregullimit të regjimit të ujërave nga të cilat varet fati i një pjese të madhe të popullsisë së vendit.
E nëse siç thamë do të duhej të kishim më në fund një marrëveshje kombëtare mbi të cilat të hidhen themelet e ndërtimit të një sistemi të ri të mënyrës si e organizojmë jetën në këtë vend, i cili të ketë në thelb mbrojtjen e qytetarit nga kapriçiot e tregut, natyrës apo faktorëve të jashtëm, nga këtu do të duhej të niste edhe diskutimi.
Kur në momente dëshpërimi dhe fatkeqësie të gjithë i kthejnë sytë nga shteti dhe ndërhyrja e tij, kjo është një shenjë e qartë se qytetarët e duan shtetin, rolin e tij dhe forcën e tij rregulluese. Ky është një sinjal se përkundër shtetit të vogël dhe impotent, një shtet i madh, i fortë dhe dinjitoz është ai që kanë në mendje qytetarët e këtij vendi kur dorëzojnë taksat me të cilat paguhen burokratët. Të aplikosh sot në Shqipëri teori eksperimentale që i lënë dorës magjike të tregut (apo Zotit) fatin e miliona njerëzve të pambrojtur, ky është në rastin më të mirë një ekstremizëm që është e vështirë tanimë ta maskosh me terma properëndimorë. Kostot njerëzore janë të larta. E nëse dikush e dyshon këtë ende pas kësaj që ndodhi para syve tanë, është e kotë ta kërkojmë ende emrin e fajtorit për rrethimin e pestë të Shkodrës.

Sokol Shameti (Gazeta “Shqip”, 8 dhjetor 2010)