Opozitarizëm si mit, kolaboracionizëm si fakt

Shënim: Ky artikull ka për ta lënduar militantin besnik të partisë. Ndonjërin që ka arritur tashmë në stadin e dashnorit platonik e të pashpresë të liderit partiak, ky shkrim deri ka për ta sforcuar të provojë shanset në ndonjë intifadë gojore anonime (sikurse ngjau sporadikisht me një artikull të 21 gushtit, ku mëtohej të shpjegohej sesi qeveria e opozita shfaqeshin njëlloj të paskrupullta për të përfituar nga imagjinari ynë kolektiv karshi Europës).

Nuk ka lexim të pakompromentuar sikurse s’ka as mendim qindpërqind të pafajshëm. Gjithsesi qëllimi i parë i këtij artikulli është të kursejë vuajtjet për viktimat e lehta. Si të ruhet shëndeti i atyre skllevërve që skllavopronarin e vet e kanë institucion? Po ekuilibri i atyre që “s’e mbajnë dot presionin” e vënies së tij në dyshim?

Ndaj ashtu si në TV, ku në programet e sikletshme për moshat e njoma kujdesen lloj lloj tabelash alarmante për t’i mbajtur larg kontigjentet e syve vulnerabël, është mirë që edhe në rastin kontret t’i lihet vend i dukshëm një demarshi të këtillë paralajmërues. Thënë me dy fjalë: Ky artikull është një “program” për moshat përtej adoleshencës politike.

***

Adorno me Horkheimer-in hulumtojnë në veprën e tyre “Dialektika e iluminizmit”, marrdhënien problematike mes mitit dhe arsyes moderne të shkencës. Ata përshkruajnë se edhe pse kontradiktore me shkencën, mitologjia nuk duhet marrë për fare jo-shkencore. Pak a shumë bëhet fjalë për një oksimoron (harmoni e të kundërtave): mitologjia është fundja shkencë e mbetur në orvatje; ajo tenton rrugëdaljet e arsyes njerëzore për atë shkallë të zhvillimit ku ndodhet kjo arsye në momentin e fermentimit të miteve. Pas shekujsh, me gjasë, arsyetimi i sotshëm modern, për sa konkret dhe racional na duket, do të kumbojë po aq mitologjik sa edhe eposi i klasicizmit grek.

Në këtë artikull do ta ulim disi nivelin e diskursit, duke folur pikërisht për të kundërtën e këtij fenomeni. Do të mundohemi të hedhim një sy tek ajo sesi deri edhe ndonjë e vërtetë e pretenduar si e padiskutueshme në arsyetimin tonë aktual shoqëror - siç është teza e antagonizmit politik mes Ramës e Berishës - është realisht një mit banal. Një mit i vaditur kryesisht nga kapitullimi i ndërgjegjes sonë politike dhe vetë asaj çka ne quajmë “politikë”. Por ama, i mbjellë nga korruptimi i furnitorëve të opinionit publik me interpretime lajmesh të freskëta nga Olimpi.

Kur flasim për Ramën dhe Berishën si suplemente të njëri-tjetrit, kjo nuk është një sipërmarrje që kërkon ndonjë çarje transgresive të realitetit. Përkundrazi, është si një shëtitje disaminutëshe nëpër fëmijëri. Një rifrekuentim i përrallës së mbretit që parakalon pa rroba teksa gjithë nënshtetasit sabotojnë vullnetarisht lakuriqësinë e mesazhit që sytë e tyre i japin trurit. (Vini re sesi kjo shëmbëlltyrë merr trajektore interesante kur mbajmë parasysh se, për shembull, të dy personazhet tanë shqiptarë ndajnë një mirëkuptim vëllazëror për sektorin e veshur lehtë të plazhit, etj).

Ka njerëz këtu në Shqipëri që e konsiderojnë një ide subversive përpjesëtimin me njëri tjetrin në mëkat mes dy drejtuesve të organizatave më të popullarizuara politike në vend për këtë periudhë të historisë. Drama e çdo epoke qëndron jo tek mosleximi i shenjave të kohës, por tek leximi i gabuar i tyre. Duke refuzuar të pranojnë këtë realitet që manifestohet madje me brutalitet, për ta është më e domosdoshme ta gjejnë anomalinë jo te armiqësia e kundërshtarëve, por tek jo-miqësia e neutralëve. Këta të fundit, me “diversionin” e tyre vënë më shumë se kushdo në pikëpyetje vërtetësinë e mitit të papajtueshmërisë false Rama-Berisha e bashkë me të, edhe arsyen e ekzistencës së tyre të kombinuar. Shigjetat e mërisë synojnë kësisoj, kah atyre reaksionarëve që shprehin një indiferencë të barabartë injoruese ndaj këtyre dy palëve njëlloj të diskredituara.

Ky këndvështrim kategorik ndaj mundësisë së ngjashmërisë mes këtyre dy “armiqve” për jetë a vdekje (pra edhe të mundësisë së shfaqjes së Mesisë në personin e ndonjërit prej tyre), mbart në radhë të parë në vetvete një problem të paneglizhueshëm. Ai injoron kontekstin në të cilin zhvillohet në realitetin tonë njeriu politik.

Homo politicus-ët shqiptarë janë gjitarë të dënuar t’i ngjajnë njëri-tjetrit. Ata rriten në një mjedis të ashpër që nuk të lë shumë alternativa. Të ngjitesh në karrierën politike të një vendi si Shqipëria është një sfidë që kërkon kompromise të forta. Sidomos morale. Ndër to, kryesorja është rënia dakord së brendshmi për faktin që ti s’vjen nga ndonjë shkollë tradite politike dhe që madje s’je fare politikan. Që ky është një profesion part-time për ty. Një lloj instrumenti muzikor i mësuar me veshë, i cili gjithmonë do ta mbajë të ndrydhur në vetvete kompleksin e sazexhiut cigan ambulant që s’e frekuentoi dot kurrë një konservator. Rama dhe Berisha, janë të dy, njerëz me po këtë handikap.

Dhe vërtet, nga të gjithë lëmenjtë e profesioneve, politika është në Shqipëri ajo më pak e furnizuara me profesionistë. Zakonisht profesionet që kanë në dorë peshën e fateve të panumërta njerëzore, kalojnë qëllimisht (kuptohet pse) nëpër një golgotë raskapitëse përgatitjesh teknike, seleksionimi akademik, specializimesh, leximesh e liçencimesh. Kështu, ndërkohë që pavarësisht problemeve në Shqipëri, mjekësinë e bëjnë mjekët, arkitekturën arkitektët dhe gazetarinë të paktën ish-studentët e letërsisë - politikën e bëjnë kalimtarë rastësorë.

Duke qenë të dy “handmade men”, politikanë “fai da te” (në një term tregtar të masivizuar në Shqipëri, mund të quheshin “politikanë bëje vetë, bëje mirë”) Sali Berisha dhe Edi Rama vijnë nga e njëjta origjinë koinçidence në politikë. Kjo i bën ata njëlloj kompleksivë e me ndjenjë faji kundrejt këtij profesioni që e ushtrojnë të dy pa liçencë. Dhe këtu qëndron një nga pikat kryesore që bashkon fatin e këtyre dy replikave.

Vija e demarkacionit mungon mes Ramës dhe Berishës edhe për shumicën e sjelljeve që e bëjnë një lider gjenuin të dallojë nga një spekullant ordiner. Me gjithë ekseset e veta, ata komportohen në thelb njëlloj nëse vendosen përballë të njëjtës situatë ku kërkohet të dalë në pah prej tyre altruizmi, largpamësia apo interesi i së tërës.

Fatkeqësisht, kërkesa politike në Shqipëri, ashtu emotive dhe njëkanatëshe siç është, nuk para e çan kokën për të analizuar në plan të gjerë panoramën që ka para syve. Nga ana tjetër, skuadriljet e opinionistëve në shtyp vazhdojnë prej vitesh të bombardojnë me propagandë ajrore popullsinë civile, duke i shitur mosmarrëveshjet dypalëshe Rama-Berisha për ndarje plaçke (të cilat vijnë si pasojë e karakteristikave që ata i kanë të përbashkëta) si të ishin beteja finale të ndarjes së dy botëve aliene.

Kjo bën që shumë shqiptarë të mendojnë realisht, se kulmi i politikës quhet debati nëse është më mirë që imunitetet të hiqen më 6 gusht, apo ndonjë ditë tjetër jo aq të nxehtë. Që ministër i brendshëm të jetë Flamur Noka apo të themi, në një të ardhme Ilir Beqja. Që votat t’i numërojë Arben Ristani apo Ilirian Celibashi. Pesë vota plus Rama, apo dhjetë vota plus Basha.

Se çfarë këndvështrimesh kanë liderët partiakë që udhëheqin me pasion debatet e zjarrta të mësipërme, në çështje që mund të ndikonin direkt në përmirësimin e jetës së njerëzve, për këtë nuk e vret mendjen njeri. Zaten, ato janë çështje që qëllimisht mbahen në një nivel debati ose të ulët, ose ekskluzivisht të ndërlikuar. Një lloj errësimi i detyruar, shtetrrethim informativ, brenda të cilit është mirë të mos hedhë sytë dyshues njeri sepse ose është e rrezikshme, ose është e panevojshme, ose është e parëndësishme.

Liderët politikë janë maska të njerëzve të tjerë, thotë filozofia politike. Ata janë pseudonime të interesave që përfaqësojnë. Duke qenë se si Rama si Berisha në thelb janë përfaqësues të shtresave të mesme e të pasura që janë përfituesit direktë të aksioneve të tyre politike, qëndrimet e tyre janë të kushtëzuara nga interesat që i mbështesin, financojnë dhe i mbrojnë ata në pushtet. Retorika e tyre në raport me masat e të varfërve (të cilët fatkeqësisht janë edhe shumica e elektoratit në partitë e tyre) është mbi të gjitha demagogjike dhe e udhëhequr nga improvizime të momentit sa për të fituar kredit të përkohshëm në garën se cili grup mbështetësish të pasur do të marrë në dorë frenat e qeverisjes së vendit.

Kështu, nuk ka ndarje midis PS dhe PD (lexo: Ramës dhe Berishës) në diskutimin nëse duhen privatizuar apo jo ndërmarrjet publike. Kundërshtitë mes tyre mbahen qëllimisht vetëm në nivele teknike, nëse privatizimet janë duke u kryer me procedura të ndershme apo privatizimi po dëmtohet nga korruptimi. Por, a i intereson qytetarit t’i shiten ndërmarrjet që mund t’i jepnin atij produkte më të lira e që njëkohësisht nëse do të menaxhoheshin mirë brenda ekonomisë së tregut, t’i jepnin edhe punë e dinjitet? Këtë Rama me Berishën as që e vënë fare në diskutim.

Nuk ka ndarje midis Ramës e Berishës as për mënyrën sesi shpërndahen të ardhurat e buxhetit. A duhet orientuar paraja e mbledhur me taksa, në drejtim të forcimit të sektorit publik, apo duhet vërtitur në mënyrë që të pikojë në formë “projektesh investimesh” në xhepat e kontraktorëve privatë, këtë s’e përmend njeri. PS nuk e ngre zërin pse paratë e shqiptarëve bëhen pagesa firmash që ndërtojnë përvit rrugë që ri-shkatërrohen tashmë me ritmikë muajsh, por për procedurat sesi këto pagesa shkojnë për këtë firmë fantazmë e jo për atë tjetrën.

Kështu, uniteti i heshtur sundon edhe kundrejt ofensivës së shëndetësisë private mbi atë universale. Unitet për ekzaltimin e arsimit shfrytëzues privat dhe degradimin e atij publik, për strehimin, për transportin e gjithçka tjetër. Mosmarrëveshjet e vetme, mbeten ato teknike dhe proceduriale dhe asnjëherë nuk diskutohet thelbi: I shërben apo jo qytetarit të varfër që ne të ndërmarrim këtë hap, apo që ne ta bëjmë këtë lëshim?

“Ne”-ja përfaqësuese e të varfërve mungon në vetëdijen e lidershipit të të dyja krahëve dhe provë për këtë, është ngadhnjimi i interesave të një “ne”-je tjetër, sa herë që duhet të ndërmerret një veprim, të miratohet një ligj, apo të kalojë një reformë. Është “ne”-ja e të pasurve.

Ky është opozitarizmi midis PS dhe PD sot. I shpjeguar me anë të një parabole që e kishte për zemër një ish-aktivist social, sot burokrat partiak: debati nuk është: a ta dënojmë interesin publik me vdekje apo jo. Debati është: a ta vrasim me injeksion intravenoz, apo ta djegim në karrige elektrike?

Në realitet, ndarja në çështje që përbëjnë themelin e diversitetit politik kudo në botën demokratike dhe që do të ishin shprehja e vërtetë e antagonizmit mes Ramës dhe Berishës, mungon tërësisht. Të dy liderët politikë duket se funksionojnë në një kolaboracionizëm të heshtur për t’i lënë njëri tjetrit trashëgim ekskluzivitetin mbi brejtjen e ngadaltë të vendit.

Ka studime tepër serioze që shtjellojnë sesi për të kuptuar sesa aspak qesharak është realisht Charlie Chaplin duhet kuptuar më parë Marksi, e para tij Hegeli, e para tij Adam Smithi, e para tij Descartes, e para tij Aristoteli, e para tij Platoni.

Është qesharake se sa boshe dhe pa sens është trajektorja që duhet të ndjekë mendimi i zgjedhësit shqiptar për të zbërthyer kuptimin e liderëve të vet fytyrëngrysur në politikë. Atyre s’u gjen dot asnjë referencë, as filozofi jete, as ideologji politike, as histori mendimi e as fare mendim. Aty ka vetëm moskokëçarje revoltuese dhe aspak seriozitet.
when idealism had a good name 

Gazeta "Shqip", 29 gusht 2012

Mbi rrezikun e jashtëm dhe bandën e hajdutëve fotografë

Lajmi më vendimtar politik i javës së fundit: mbyllja me sukses e pushimeve nga ATA të dy. Përmes një çelësi sekret nënkuptues, mbarimi i ekspeditave të tyre veruese i jep njëherësh fund edhe sezonit të pushimit të detyrueshëm në media.

Udhëheqësit iu kthyen punës, ndaj s’ka më sens të vazhdojë as fashitja e opinionbërjes as rënia e nivelit të saj. E kjo, ngase edhe komentariati (ndryshe: lumpenproletariati propagandistik) siç ndjek gjatë vitit të njëjtën kurbë humori dhe revoltimi të brendshëm me ventrilokët e vet në politikë, ashtu edhe kujdeset posaçërisht për të pasur të njëjtën orë biologjike me ta, për ca pauza të shëndetshme mirëmbajtjeje truri.

Harmonikë dhe kompatibël. Simon Berisha & Garfunkel Rama are back again. Pra, të gjithë mund të rivizitojnë idetë e vjetra aty ku i lanë. Entuziastët e mazhorancës që vazhdon e pashqetësuar projektin e saj për demontimin e shtetit dhe shitjen e tij për skrap tek privati vendas e i huaj, mund të devijojnë vëmendjen drejt debatit për “kufizimin e imunitetit”. Ndërsa entuziastët e opozitës mund të revoltohen duke thënë: “A, jo. Ne jemi për kufizimin e imunitetit, plus një jastëk ortopedik falas”, duke synuar fshehtaz që kështu ta marrin ata në dorë timonin e projektit për demontimin e shtetit dhe shitjen e tij për skrap tek privati vendas e i huaj.

Në të dyja rastet, veç një mungese të lavdërueshme morali është e domosdoshme megjithatë edhe ndonjë lloj mase mbrojtëse psikologjike. Një fashë sanitare kundrejt irritimit a ndërgjegjësimit të papritur të atij ndaj të cilit do të ushtrohet ky pezullim morali: pra popullit. Lypset me një llaf, pakëz lubrifikant.

***

Nderin e veçantë të gomarllëkut më sublim të kohëve të fundit në botën e errët krimimale, e meritoi rasti i atyre që u bënë të njohur si “hajdutët fotografë”. Të përfshirë në plaçkitjen e një vile të pasurish, ata ranë në një aparat fotografik i cili u ndezi trillin teveqel të përjetësimit të vetes në poza triumfale mbi gjënë e huaj. Ku të veshur me petka luksoze e ku të krekosur mbi mobilje të shtrenjta, pak më vonë në konfuzionin e ikjes zotërinjtë hajdutë u kujdesën – për surprizën e detektivëve - ta harrojnë me sukses në shtëpinë e plaçkitur, aparatin fotografik. Tok me të, edhe provën shkatërrimtare të çdo alibie që mund t’u kishte shpëtuar ndoshta kokën.

Për pesëdhjetë a më shumë vjet me radhë gjatë periudhës socialiste, edhe shoqëria shqiptare kështu e ka “fotografuar” vetveten brenda banesës së kësaj ideologjie të huaj e të pamerituar prej saj. Fotografia ceremoniale nuk tregon thjesht atë që jemi, por përmes sforcimit të buzëqeshjes, qëndrimit a veshjeve më të bukura se ato të jetës sonë normale, ajo është në vetvete edhe një farsë.

Në rastin e shoqërisë shqiptare, kjo shëmbëlltyrë paraqiste perversitetin e ekzaltimit të atyre tipareve që e bënin atë të ishte pikërisht ajo që ishte (dhe vazhdon të jetë): një shoqëri e dominuar nga hipokrizia që këtej e quajnë inteligjencë, nga mungesa e disiplinës që shitet për vitalitet, intoleranca që përkthehet në pagabueshmëri dhe vrazhdësia që mban vendin kryesor nën siglën e një lloj trimërie të krisur.

Kjo sapere aude e shoqërisë ishte arsyeja e kohës, misioni epokal i natyrës. Por si çdo fotografi që merr kuptim vetëm nëse dikush jashtë nesh e konstaton atë, ashtu edhe vlerat e auto-pretenduara të shoqërisë shqiptare ishin një mall për konsum të jashtëm. Një panoramë piktoreske e asaj si shqiptarët duan të perceptohen. Qëllimi i saj është i drejtuar së jashtmi.

Në i vënçim veshin Kantit tek “Fillimi i hamendësuar i historisë njerëzore”, do të konstatojmë se “të këqiat më të mëdha që shtypin popujt e edukuar, vijnë nga lufta, por jo pikërisht nga lufta në zhvillim e sipër… sesa nga armatimi (pra ideja)…për luftën e mundshme”. Zaten asokohë, edhe ne thuheshim të rrethuar nga armiq të jashtëm e pikërisht këtyre armiqve u adresohet mirazhi ynë shoqëror.

Kanti argumenton se në kushtet e rrezikut konstant i cili jo gjithmonë përputhet me realitetin e që në shumë raste fabrikohet nga klasat sunduese, “liria cënohet fuqishëm” dhe “kujdesi prej nëne i shtetit për anëtarët e tij, shndërrohet në një ashpërsi të paepur kërkesash, megjithatë duke e justifikuar këtë me frikën prej një rreziku të jashtëm”. Një tren me destinacion komunizmin ikte vazhdimisht nga stacioni ynë dhe për të na bërë të rendnim për ta arritur në orar, armiku i jashtëm ishte përherë aty duke përgjuar pas ndonjë prite.

Koha xhanëm kërkon në çdo epokë sakrificat e veta në formën e një lloj haraçi të pashmangshëm për avancimin drejt progresit shoqëror. Kur armiku i jashtëm zhvleftësohet ngaqë ne zbulojmë ngjashmërinë tonë me të, atëherë shoqëria i vihet punës për krijimin e ndonjë forme të re armiku që të na bëjë të rimarrim marshimin.

Kështu kjo dogmë vazhdon të jetë e pranishme edhe sot në një format të përditësuar. I konstatuar edhe herë të tjera në mënyra të ndryshme, “armiku i jashtëm” tani fshihet tek stadet e njëpasnjëshme e të pambarimta në rrugën drejt integrimit europian. Te kriteret. Lista me 12 pika e pyetësorit të BE-së. Kriza greke. Banka Europiane. Komisioneri i paepur (dhe gati gati cinik) për zgjerimin. Standardet europiane të mbikëqyrura nga ambasadorët e pakuptueshëm guru, që flasin duke mos thënë asgjë.

Ky destinacion i paarritshëm e pajis shoqërinë me një vetëdije në gjendje kushtrimi. Një formë gatishmërie numër një a gjendje lufte të përhershme e të ftohtë. Rreziku i jashtëm tani është një trajtë pasigurie vajzërore se “s’do të pëlqehemi” e si pasojë edhe s’do të pranohemi nga Europa. Një lloj paranoje problematike e ngjashme me ankthin sportiv të një skuadre që i kanoset skualifikimi. Rrezikojmë pra, të jemi të papreferueshëm.

Fatkeqësisht, pas kalimit nga etapa kur rrezikonim të mos meritonim trenin për komunizëm, ky rrezik i ri i jashtëm është edhe kërcënimi tjetër me anë të të cilit anullohen tani të drejtat dhe suspendohet demokracia nga ana e qeverisë. Privatizimet masive të pronës publike dhe shpenzimi i të ardhurave të tyre për majmjen e sektorit privat, kryhen nën retorikën e arritjes së standardeve europiane.

E njëjta logjikë qëndron prapa inferioritetit ndaj interesave të koorporatave shfrytëzuese shumëkombëshe apo subkontraktorëve të vet vendorë. Varfërimi i pandalshëm i masave është rezultat direkt ndaj edhe rreziku i pakënaqësisë popullore shfaqet në horizont. Kësisoj vjen miratimi arbitrar i legjislacionit që centralizon pushtetin apo rrit kontrollin e autoriteteve, i cili përligjet me qëllimin e sakrificave të dhimbshme por të domosdoshme në emër të integrimit. Po ky qëllim shërben si mesazh i nënkuptuar dhe i padiskutueshëm për klimën që ngushton dhe korrupton hapësirën e debatit, frymën kritike dhe mendimin progresiv.

Për shumë kohë, filozofitë politike i mundon pyetja se si shpjegohet ekzistenca e përhershme e një elektorati mbështetës ndaj qeverive abuzive. Kjo ndodh kur gjendja e jashtëzakonshme kthehet në një situatë të natyrshme e normale të shoqërisë e cila dorëzon armët, braktis rezistencën, ul kërkesat dhe i lë rrugë të lirë abuzimit të pashmangshëm me pushtetin në emër të një synimi madhor. Pajtimi me abuzimin bëhet akti vetëflijues nga ana e shoqërisë për të pranuar statuskuo-në dhe për ta legjitimuar atë me bindjen se qëllimi i justifikon mjetet. Një lloj LSD-je nën efektin e së cilës vetë viktima vajis gijotinën nën të cilën do të vendosë kryet.

Por përveç rrezikut të jashtëm që përdoret si energji për kalitjen e vetëpërmbajtjes shoqërore, në Shqipëri ky është gjithashtu edhe justifikimi për ç’demokratizimin e opozitës. Pakënaqësia se Shqipëria e qeverisur kështu do të jetë e papranueshme nga Europa, shërben si forca motorre që indinjon dhe mobilizon masat. “Nuk bën kështu – ankohen “të majtët” shqiptarë – qeveria po na le mbrapa e po na diskrediton në rrugën drejt integrimit”.

Sipas saj, ritmet depesonalizuese të shoqërisë shqiptare nuk janë ato të duhurat dhe kjo është arsyeja përse vendet mes pushtetit dhe opozitës duhen këmbyer. Rreziku i jashtëm që i kanoset Shqipërisë nëse nuk ndërron qeverisjen, shërben kësisoj si lënda djegëse që mban në lëvizje frymën kundërshtuese ndaj mënyrës sesi e bën detyrën qeveria. Sipas opozitës, ajo e bën keq dhe kjo anomali po lë përshtypje negative tek të huajt të cilëve duhet t’u reklamohemi si të pranueshëm. E gjithë kjo, e bën më të madh rrezikun e jashtëm që të mos i pëlqejmë Evropës, ndaj koha na thërret për sakrifica më të mëdha. Si për shembull, zëvendësimin e atyre që e kanë korruptuar sistemin kapitalist, me këta të tjerët që do ta bëjnë këtë sistem të funksionojë ashtu siç duhet.

Si përfundim mund të thuhet se edhe pse me shkak të brendshëm, pasojat e kësaj frike nga armiku i radhës, janë të drejtuara nga jashtë brenda. Ja pse Europa si utopi posthumaniste është edhe destinacioni i kartolinave nga “banda” jonë e “fotografëve”. Kjo forcë e mbinatyrshme policore (pra “armike” si çdo autoritet që pengon natyrshmërinë), kontrollon me lupë zmadhuese gjenuinitetin tonë të krekosur me petkat moderne me të cilat jemi vetë-fotografuar brenda shtëpisë tjetër të plaçkitur. Shtëpi, që kësaj radhe është ajo e demokracisë neoliberale.

(Gazeta "Shqip", 21 gusht 2012)