Me kë është amerikani?

Ajo që pritej, ndodhi. Bomba e Wikileaks plasi, duke i paraprirë një epidemie globale ethesh kurioziteti dhe ankthi. Brenda disa orësh website-i i organizatës ku ndodheshin dokumentet kompromentuese u mbingarkua aq shumë, saqë u kthye në nonsens edhe vetë ideja e publikimit të këtyre materialeve. Rrugët e komunikimit u zunë nga trafiku i atyre që udhëtonin përmes internetit për të mbërritur tek arkiva sekrete, kështu që pa pasur fare nevojë pezullimi apo bllokimi zyrtar për orë të tëra askush nuk arriti të kishte më akses atje.
Kjo që ndodhi është një tregues sesa shoqëria e sotme ka etje për të vërtetën. E vërteta është një bekim në çdo rast e megjithatë fatkeqësisht nuk mund të themi se pas publikimeve të Wikileaks bota po e bën gjumin më e qetë. Atë ndjenjë uniteti dhe bashkësie që zakonisht e krijon ndonjë kërcënim terrorist e më rrallë ndonjë transmetim i kampionatit botëror të fubollit, kësaj radhe po e ofron faqja e internetit të një 39 vjeçari nga Australia që thonë se fshihet poshtë një bunkeri.
Nga Nju Jorku në Tokjo, nga Riadi në Buenos Aires mbizotërojnë ndërkohë ndjenja të përziera: nga njëra anë padurim dhe dëshirë për hakmarrje tek të privuarit e deridjeshëm të informacioneve sekrete; nga ana tjetër hutim dhe befasi tek ata të cilëve u referohet ai material që diplomatët amerikanë përdornin për komunikim mes vedi. E gjithë kjo i ngjan një skenari të kinematografisë futuriste.
E megjithatë, po ndodh e gjitha sot, këtu, dhe të gjithë ne të gjallët e vitit 2010 jemi dëshmitarë okularë. Gazetarë dhe publicistë e barazojnë zbulimin e dosjeve të Wikileaks me atë të një thesari. Zyrtarë që vetëm ata e dinë se në ç’dollap i kanë fshehur skeletet, po djersijnë. Hakmarrja e Xhorxh Oruellit apo shpërthimi i brendshëm i një sistemi të ndërlikuar burokratik kontrolli duket se frymëzon shumë njerëz.
Sidoqoftë, jemi aktualisht në një nga momentet e rralla kur e ashtuquajtura “Perandori Globale” po ndjehet dhe merr frymë si një e tërë. Jehona botërore, kërshëria dhe pesha e ndikimeve që pasojnë valët e publikimeve të Wikileaks rikonfirmojnë Amerikën si lider të kësaj perandorie apo zembrekun që luhat lavjerrësin e humorit global.
Të gjithë duan të dinë se çfarë mendojnë amerikanët, sa seriozisht i marrin amerikanët, sa i urrejnë amerikanët apo në varganin e konflikteve dhe mosmarrëveshjeve - në anën e kujt janë amerikanët? Kërkohen gjurmë cinizmi në dokumenta. Kërkohen elementë që siç e do moda, të tregojnë dyfytyrësi amerikane, por shërbimi më i mrekullueshëm që Wikileaks mund t’i bëjë opinionit publik – të paktën në vende si Shqipëria – është zhveshja nga komplekset e vetë opinionit publik, heqja e dorezave dhe të folurit troç.
Shikoni, lakrori të cilit po i hapen petët me anë të Wikileaks është një punë e imtë. Para se të jetë një çisternë sekretesh ai është një rrëfyes sesi duhet të punojë një shërbim diplomatik. Një shtet ka nevojë të ketë një opinion mbi shtetet e tjera në mënyrë që të dijë si të sillet me to. Të dijë ku i kanë ata pikat e dobëta, çfarë ua ndez emocionet dhe çfarë i dekurajon.
Ekzistojnë shërbimet sekrete, por ato janë vetëm njëra anë e medaljes. Informacioni është pushtet dhe ai është i mirëpritur nga cilidolloj burimi ardhtë. Edhe një pikëpamje zyrtari ambasade rreth zyrtarit vendas me të cilin atij iu desh të takohet, ka vlerë. Harrojini buzëqeshjet e stampuara që diplomatët mbajnë në fytyrë sa herë janë duke bërë punën e tyre. Edhe një përshtypje për mënyrën e sjelljes së një titullari gjatë takimit, shërben për të nxjerrë një përfundim.
Deri ku mund të shkojë përpunimi i informacionit? Përpunimi i informacionit mund të shkojë deri aty sa edhe këto të dhëna që vijnë nga njerëz fare periferikë të misioneve diplomatike mbi mënyrën sesi i shohin ata gjërat në vendin ku janë caktuar, të mblidhen, kategorizohen, përpunohen dhe t’i japin vlerë një pikëpamjeje më të madhe që institucioni amerikan ka mbi vendin në fjalë.
Ky është një gur ndihmës në mozaikun e pikturës rajonale e më pas globale që qeveria amerikane ndërton përpara syve të vet. Merret me mend që ata pastaj e krahasojnë këtë panoramë me planin e interesave amerikane (që për shumë kritikë nuk janë interesat e publikut amerikan, por ato të biznesit të atjeshëm). Prej këtu lindin pastaj miqësitë dhe zemërimet, ata që e ndjejnë dorën e ndihmës së Uashingtonit dhe ata që u përvëlohen mollëzat nga shuplakat.
Mrekullia është se, ndërsa ndodh i gjithë ky proces të gjithë janë shokë me të gjithë. Diplomatët buzëqeshin, thonë batuta dhe u rrahin shpatullat bashkëbiseduesve. Në mbrëmje kthehen në zyrë dhe i dërgojnë Foggy Bottom-it (selisë së Departamentit të Shtetit) raportin e vet, të shkruar qartë, shkurt dhe me objektivitetin tipik të anglo-saksonizmit.
Zyrtari i korruptuar dhe i paaftë mund të jetë quajtur mik i shtrenjtë në takimin dypalësh. Në raport ai do të quhet pikërisht “i korruptuar dhe i paaftë”. A është apo jo në interes të Amerikës që ai të jetë i korruptuar e i paaftë, kjo është tjetër çështje. Rama dhe Berisha mund të fshikullohen të dy barabar në një deklaratë publike të ambasadës amerikane në Tiranë. Në shkresën “secret” që i vihet mbi tavolinë të dërguarit të Uashingtonit përpara se të bisedojë me ta, thuhet copë se kush po e çon vendin drejt greminës. A i volit Uashingtonit, kjo, prapë tjetër mesele. Shqipëria dhe Greqia zyrtarisht nxiten të gjejnë gjuhën e përbashkët sa herë i skërmisin dhëmbët njëra-tjetrës në mërinë e vet shekullore. Në raportet e brendshme amerikane do të dalë qartë se kush po i bie më qafë kujt. Sërish, nuk mund të mësohet se a përfiton a humb Amerika nga kjo çështje.
Kjo punë e imtë e voluminoze, siç thamë, është gjithçka që ofron Wikileaks. Sigurisht, në materialet e rrjetit të dekonspirimit – siç quhet me një zhargon në krijim e sipër sajti i famshëm – nuk do të mund të gjejmë dot mënyrën sesi ky informacion përpunohet. Nuk do të mund të shohim dot shprehjen e fytyrës së zyrtarit të Uashingtonit që merr radiogramën sekrete nga Tirana, sesi ai e vendos atë në një renditje tok me informacione të tjera në një tip hit-parade sipas rëndësisë. Sesi ato pastaj seleksionohen dhe formojnë raporte më të zgjeruara me të cilat ushqehen njerëzit e ngarkuar për t’u marrë me Shqipërinë. Të gjitha këto, ne duhet t’i marrim vetë me mend.
Burokracia si e keqe e domosdoshme, ka edhe risqet e veta. Për hir dhe në sajë të këtij komoditeti që të jep të qënurit nga ana tjetër e gardhit, qytetari i sotëm i botës mund t’i lejojë vetes lloj lloj fantazimesh. Qofshin ato edhe të ngjashme me fiksionet e Xhorxh Oruellit.
Qytetari shqiptar ndërkohë, mund të shpresojë që tok me zbardhjen fletë fletë të trafikut me korrespondencë diplomatike nga Tirana në Uashington të shohë se perceptimet e tij ndaj njerëzve, ngjarjeve dhe dukurive që ia bëjnë jetën e vështirë këtu në atdheun e vet proamerikan, të përputhen me konstatimet e qytetarit amerikan që rastis të shërbejë si i dërguar diplomatik tek ne. Të zbulojë se përtej gjuhës diplomatike, buzëqeshjeve formale dhe interesave amerikane (të cilat, e përsërisim, disa ankohen se s’janë vërtet të qytetarëve amerikanë), çfarë mendon realisht vëllai i tij, rrogëtar zyre, që e kanë dërguar të kuptojë shqiptarët. Në një farë mënyre shqiptari i zakonshëm, i lodhur, i mërzitur e i tradhtuar në luftën e tij të përditshme me keqpërfaqësuesit e vet, pret të zbulojë: me kë është amerikani?
Sokol Shameti (Gazeta “Shqip”, 30 Nëntor 2010)