Rrofte Haxhi Qamili

Sokol Shameti

Kronika metropolitane e Tiranës publikoi pak ditë më parë lajmin sesi Policia kryeqytetase arrestoi andej nga Medreseja tre adoleshentë që krekoseshin rrugëve të veshur tebdil si policë e të cilët i kishte dërguar menjëherë më pas të “paketuar” drejt penitencës. Veshja - sado provokativ qoftë fashioni të cilit i mundësohet - përbën një formë lirie në një vend demokratik, qoftë ai deri edhe Shqipëria. Ama policët fallco, po trallisnin jo vetëm qytetarët që i pandehën për rojtarë të njëmendtë të rendit e nisën t’u bindeshin urdhrave surrealë, por po ngjallnin hutim edhe tek shumë uniforma blu që panë tek faqepadirsurit klonimin e vetvetes në format rock’n roll. “I gjithë populli ushtar. Na u mërzitën xhinset”, ishin deklaratat e axhaminjve që u bënë të famshëm vetëm për një ditë në tryezat e konsumit skandalistik të kryeqytetit.

***

Kur ti i përket diçkaje, nis të të mërzisë monotonia. Ti je një i ri shqiptar. Ose një punëtor shtypi. Ose një veprimtar shoqëror. Por kaq. Përkufizimi mbaron këtu. Ky është kostumi që ti vesh zakonisht dhe brenda të cilit ti je si në dhomën tënde të gjumit. Kjo është dieta me të cilën je ushqyer dhe s’e këmben dot aq kollaj mëngjesin model gjalpë&qumësht, me një kuzhinë japoneze prej filetash të paziera balene. Por nëse ti s’do mund t’i mbijetoje këtij këmbimi përnjëherësh e përgjithmonë, të paktën për ta provuar një ditë, tundimi është goxha i fortë. Dhe për ca raca nevrastenike si kjo jona, frenat morale në të tilla momente kritike s’bëjnë dot derman. Për ne, aventurat sikur tregojnë më anë tjetër, edhe përkushtim ndaj asaj përkatësisë së origjinës. Zaten këtë rrëfejnë edhe lojërat me identitete të Skenderbeut, alias Gjergj Kastriotit. Atij burrit me brirë me emër katolik, mbiemër epirot dhe nickname mysliman. Ishin këto kërcime nga identiteti në identitet ilustrimi i parë sesi shqiptarët pas eksplorimit në çdo çip të përkatësisë së tyre hermafrodite (por gjithsesi rrënjësisht evropiane) katoliko-bizantine, më në fund kishin shansin për një dozë shtesë adrenaline. Për pak provokacion. Fundja për pak aventurë. Reflekset e fshehta dritë-errësirë të orientit, tok me të mistikën e tij pak joshëse pak frikësuese, i ndillnin jo pak. Europa shihte me dhimbje bijtë e vet të harbonin me kripto-besimet e tyre nga shekulli në shekull, për ta gjetur veten papritur në agun e përlindjes kontinentale, të familjarizuar me poture poshtë dhe papijon lart (jo më kot gjithë bustet dhe gravurat e rilindësve s’i shfaqin kurrë viset “jugore” të atyre kurmeve fisnike). “I përkasim Evropës” ishte refreni i gjindjes gjatë rilindjes sonë të vonuar. Pas pesëqind vjetësh lojëra me orientin, kjo deklaratë ishte asokohe më surreale se kurrë. Ajo ishte dëshira për pak metaforë brenda një jetëshkrimi linear. Ishte provokim i së njëjtës racë me këtë shakanë e çunave të sotshëm civilë të “Medreses” që kuturisin me petka policore sa për të treguar se dinë të jenë më shumë nga ç’janë. E gjithë historia jonë e mëvonshme është e mbushur me të njëjtët shembuj nepsi që na grishnin drejt asaj çka s’ishim. Bizantinë që shiten për islamikë. Nacionalistë me fytyrë internacionalistësh proletarë. Shqiptari i shekulli të njëzetë ishte qenia e shqetësuar që s’gjen rehat brenda vetvetes. Më kalonin përpara syve armatat e njëpasnjëshme të elitave tona. Civilizimi perëndimor drejt së cilit prireshin të gjitha veprat e tyre qofshin politike, artistike apo fetare tradhtonte paq brendinë e tyre të vërtetë. Prej 1912-ës e tëhu, llogaritë më dilnin shumë keq. Europiani i mirë shqiptar, mesa duket s’kish ekzistuar kurrë.

***

Por duhej të ekzistonte diku patjetër edhe një shembull i kundërt. Dikush, që duke qenë rehat brenda vetvetes europiane, të mos e kish problem te proklamohej për oriental. Do më bënte punë një misionar qoftë edhe i pavullnetshëm. Një dele e zezë që kullot në vetmi për t’i bërë të bardhat të duken të përkora. Një smerald i errët që përmes ndriçimit të keq t’i shpallte botës tërësinë e çmuar të vetvetes apo atë të racës së tij. Dhe kështu dalëngadalë dhe pixel pas pixel-i, filloi të përvijohej në mendjen time fotografia e ndoshta europianit më naiv dhe të leshtë që arritëm të fabrikojmë si komb këto 100 vjetët e fundit. Imazhi ishte bardh’e zi dhe emri në fillim s’shquhej aq qartë nga sa do të kuptoja pak çaste më vonë me tmerr dhe mrekullim njëherësh. Por pas pak mjegulla u shpërnda. Një “An die Freude” nën soundtrack-un e Beethovenit nisi të kumbojë qetësisht brenda kokës sime dhe unë lexova duke gërmëzuar i çmeritur: “Rroftë Haxhi Qamili”.


Botuar ne "Fletore Shqiptare", SHBA, 2007