Si të ishte shpallje e ndonjë amnistie të përgjithshme apo e ndonjë lloj shpërblimi a llotarie kombëtare, turmës së shqiptarëve iu kumtua vendimi se ende pa mbushur 100 vjet sovranitet në shtetin e tyre, për dy gjëra nuk do t’u duhet ta vrasin më trurin. E para, ndeshjet e futbollit do t’i shohin si gjithë dynjaja në një stadium modern dhe e dyta, deputetët do të rrihen tashmë si njerëz gjatë kampionatit të tyre boksit, në një sallë Kuvendi për të qenë.
Asnjë koment. Kamuflazhi i këtyre dy karafilave që u flakën bujarisht nga tribuna e pushtetit mbi publikun “entuziast” aty poshtë, përmban të shpjeguar në etiketë nga njëra anë informatën alarmuese për rrezikun e skadencës të farës nga mbinë – çezarët romakë shpallnin lojëra sa herë që situata u dilte duarsh - dhe nga ana tjetër ironinë militante para padjallëzisë së njerëzve të cilët s’bëjnë gëk kur i tallin sy për sy.
Nisma në fjalë, shpallet jo fort larg 99-vjetorit të pavarësisë. Ndonëse s’ka ndonjë arsye të posaçme se pse pikërisht tani e pse pikërisht stadium e Kuvend – thua ta ketë parandjerë vallë Ismail Qemali se në vend të një ceremonie mallëngjyese e solemne do ta brohorisnin me një bataré shkelmash a grushtash – po aq sa miti i “99-shit” si hero modern i kudogjindshëm e i pakuptueshëm i Shqipërisë së re, edhe projektimi i deleguar i 99-shave në qeverinë që s’po del dot përtej kësaj holografie fatale, s’ka shumë nevojë të japë shpjegime. Të paktën nga ato të logjikshmet.
Vendimmarrja impulsive, pa partiturë, krejt me veshë e me kinse “sy të lirë”, si vazhdim i përjetimit të një momenti, e ka megjithatë të garantuar një fije mirëkuptimi. Pas gjakmarrjes futbollistike shqiptare mbi vonuesit luksemburgas të liberalizimit të vizave apo oreksit që vjen duke ngrënë llokumet e rimobilimit të sallës së Kuvendit, shfajësohet njëfarë naiviteti tek maketet që iu bënë në ëndërr Kryeministrit i cili në krejt Evropën është ai më i dedikuari për popullin. Veçse ka gjithmonë një qeder djegës që aktivizohet posa mes imagjinares dhe reales nis e plasaritet ai hendeku që përbën transhenë ku bën mirë të fortifikohet guerrilja polemiste dhe kritika sociale.
Më lejoni të shoh tek simbolika e gjestit kryeministror gjatë shpalljes së ndërtimit të këtyre veprave masive, thjesht ironinë politike në çaste pune. Nuk është e para herë që publikun shqiptar e vendosin përpara faktit të kryer pa ia marrë fare parasysh - shijet jo e jo - por as ekzigjencat më elementare. Me justifikimin e fitores në një palë zgjedhje pa program (zgjodha njeriun), këtu tek ne konsumohen për katër vjet rresht mynxyra nga më të parrëfyeshmet.
Demokracia e deleguar, mund të thotë dikush, i ka këto kusure, por pikërisht për shkak të këtij risku shqiptarët kanë miratuar më 1998 një kushtetutë e cila u lë atyre në dorë siguresat që mund të ndezin në çdo moment dritën jeshile për të zbatuar formën më të afërt me demokracinë e vërtetë, që quhet demokraci direkte e që njihet me pseudonimin referendum. Arsye për referendum në Shqipëri ka pasur nga 1998-a e tëhu sa të duash, por e vërteta mediokre është se qysh aherë, as edhe një herë të vetme shqiptarëve nuk u është lejuar zbatimi i kësaj të drejte. Injorimi i përsëritur dhe zhvlerësimi i referendumit, është kthyer dalëngadalë në një zanafillë nga ku burojnë shpesh ngërçe, tensione e madje edhe kriza artificiale.
Çdo nismë qytetare për mbledhjen e 50 mijë firmave që ligjërojnë mbajtjen e një referendumi, ka ndeshur në murin kundërshtues të KQZ-ve të të gjitha kohërave. Qeveritë janë lënë të qeta në abuzimin me besimin e njerëzve. Por problemi kryesor nuk qëndron këtu. Problemi kryesor qëndron në faktin se ndërsa deputetë e politikanë e forca të tëra politike janë përbetuar gjithë kohës sikur luftojnë për çështje që nëse nuk triumfojnë do të thotë fundi i civilizimit në formën që ne njohim (është arritur deri në disiplina autodestruktive si rrahje me shokët apo greva urie), nga ana tjetër asnjëherë nuk kanë qenë të gatshëm që përballë dështimit me numrat e demokracisë së deleguar, ta dërgojnë çështjen e tyre për vërtetim popullor tek numrat e demokracisë direkte.
Opozita është shndërruar në një replikë prozaike dhe bajate të redaksisë së emisionit “Fiks Fare” me Ed Shalësin e Saimir Tahirin si mëtonjës të Doktorit dhe Saimirit dhe me Vasilika Hysin e Olta Xhaçkën versus Velinës bionde dhe Velinës brune. Parlamenti ynë është populluar nga një Seleçao krijesash të leshta, antropomorfe, pa gjak, pa iniciativë dhe pa interes për të dëgjuar dhe luftuar për njerëzit që i kanë dërguar në atë sallë. As edhe një nismë e vetme, as edhe një “përfaqësues” i vetëm i popullit nuk e ka plotësuar kurrë detyrën e vet deri në fund a thua maksimumi që mund të japin ata për të mbrojtur interesat e njerëzve janë ca mimika, nja dy metafora dhe pak gjimnastikë në sallë. Asnjë prej tyre nuk ka marrë mundimin për të konsumuar me këmbëngulje e vendosmëri çdo mundësi për të vënë në jetë idealet e tyre (ç’ideale mor aman) deri përmes referendumit. Për ta, ruajtja e ekskluzivitetit të vendimmarrjes është kështu më e shtrenjtë se zgjidhja konkrete e problemeve në të mirë të popullit.
Rreth evitimit të referendumit duket sikur ekziston një marrëveshje misterioze që i paqëton sa hap e mbyll sytë gjakrat e ndezur të rivalëve politikë. Ky konspiracion i heshtjes i mban gjatë gjithë kohës esëll “të majtë” e të djathtë e i shndërron nga opozitarë në vëllezër për një kauzë të madhe kundërshtarët që deri në atë moment sa s’po nxirrnin kamat nga brezi. Prej 12 vjetësh politikanët në këtë vend, kanë pengmarrë vullnetin e popullit, duke bërë siç duan e duke sajdisur veten me 4 vjeçarë pas 4 vjeçarësh rehatllëku, pa frikën se mund të thirren në çdo moment në raport.
Institucioni i shumicës së dalë nga zgjedhjet – në raste kur demokracia bëhet edhe më e kufizuar merret vesh se këtë rol nis ta luajë jo më Kuvendi por vetëm qeveritë, e kur i afrohemi protofashizmit, thjesht individët në krye të qeverive – mundohet të jetë diçka e ngjashme me Magazinat Popullore të kohës së Enverit, ku në mënyrë parodike “gjen gjithçka” që supozohet si e domosdoshme për njerëzit: që nga marmallata deri tek oturakët. Kështu “shumica”, shitet se mund të marrë me mend se çfarë u intereson milionave të masave dhe e realizon atë pa e vrarë mendjen shumë, qoftë ajo një rrugë kombi apo konçension hidrocentralesh mbi përrenj. Nganjëherë kjo shumicë e pakicës së njerëzve të këtij vendi, mund të mundohet t’i sajojë gjërat në mënyrë të atillë që të privilegjojë ata që kanë në dorë përjetësimin e saj në pushtet. Për këtë arsye është e nevojshme kritika nga ana e pakicës së pakicës. Kur kjo kritikë duket se nuk pi më ujë, si rregull do të duhej të thirrej për të dhënë gjykim ajo shumica e vërtetë dhe e pagabueshme, të cilën zakonisht e marrin për dekor kur duan të bëjnë gara kush mbledh më shumë ushtarë në shesh.
Më shumë liri, a s’do të ishte më mirë për të gjithë? Njëzetë vjet pasi shqiptarët u ankuan për herë të parë se donin një sistem më demokratik, demokracia që u është vënë në dispozicion duket se s’është më e mjaftueshme.Veçse imagjinoni se sa më të lehtësuar do të ishin të gjithë sikur ta dinin se për çdo mosmarrëveshje në dukje epike, ka një zgjidhje të thjeshtë siç është verdikti i sovranit. Me një dorë referendumesh, shqiptarët do t’i kishin hequr nga zemra vetes aq shumë pengje e do të kishin kursyer aq shumë kriza, para të shpenzuara kot, vonesa në integrimin europian e debate parlamentare, sa s’mund të merret me mend.
Thuajse në secilin vend demokratik të Europës, s’ka fundjavë që nuk zhvillohet në nivele të ndryshme ndonjë referendum. Disa të tjerë e kanë të organizuar në mënyrë praktike zhvillimin e referendumeve në ditën që përkon me thirrjen e popullit në kutitë e votimit për zgjedhje kombëtare a lokale. Si rregull, italiani, apo britaniku, apo zvicerani, apo skandinavi, bashkë me fletën e votimit, krejt pa ndonjë ceremoni të posaçme, merr në dorë edhe një fletë tjetër, fletën e referendumit ku janë rreshtuar gjithë çështjet që kanë ngrënë debat gjatë kësaj kohe, dhe ku fjala e fundit i lihet popullit. Diapazoni i këtyre çështjeve është aq i gjerë saqë ai përfshin gjithçka, nga pikëpamja për Kushtetutën europiane e deri tek normat e preferuara të emisionit të gazit karbonik nga makinat.
Përfytyroni tani në Shqipëri, sikur befas ndonjë burrë shteti që do të meritojë ta përkujtojnë në të ardhmen si Ismail Qemalin në ndonjë tip Rotonda de los Illustres, të propozojë që 8 majin e ardhshëm, shqiptarët bashkë me kryebashkiakët të zgjidhin edhe ca pikëpyetje që i mundojnë prej kohësh. Dikush më me shumë mend mund të hartojë një listë më të përpiktë, por mbase midis çështjeve të rreshtuara më poshtë, ka nga ato që mund të shërbejnë si një bazë fillestare. Do të ishte bukur sikur qytetari përveç rockstarëve të PD-së e PS-së, të kishte mundësi të vendoste edhe nëse i do taksat të sheshta apo progresive. Nëse preferon t’ia shpenzojnë më shumë paratë për infrastrukturë apo për arsim e shëndetësi. E kështu me radhë le të vendosë po populli edhe për zgjedhjen e presidentit nga populli, për aplikimin e dënimit me vdekje, për kalimin e SHISH-it në varësi të qeverisë, për ligjin e lustracionit, e madje edhe për hapjen e kutive zgjedhore nëse këtë e kërkon qoftë një qytetar i vetëm. Idealja do të ishte sikur për referendum të kalojë gjithçka që politikanët nuk e kanë shpjeguar në mënyrë eksplicite gjatë prezantimit së programeve të tyre zgjedhore e që mundohen ta kalojnë sikur e kanë të drejtë natyrore, krejt pa pyetur njeri sapo marrin pushtetin.
Në fund, meqenëse të gjitha këto çështje të mundimshme e të akumuluara prej kaq shumë kohësh do të mund të merrnin një përgjigje të padiskutueshme si vetë demokracia direkte, për t’i hequr merakun kryeministrit e për t’i dhënë njëfarë lezeti trendy buqetës shumëngjyrëshe të halleve që do të zgjidheshin, le të shtoheshin edhe ata dy karafilat e fundit: a të ndërtojmë një stadium të tretë në Tiranë? Dhe a t’i bëjmë më në fund deputetët e varfër me një shtëpi të re?
(Gazeta "Shqip", 15 Shtator 2010)
No comments:
Post a Comment